پل خواجو یکی از پلهای متعدد بر روی زاینده رود است که به عنوان زیباترین پل اصفهان شناخته میشود.
این اثر معماری در شرق پل سی و سه پل واقع شده است و نه تنها با طراحی خیرهکنندهاش مردم را شگفتزده میکند، بلکه نقاشیهای شاهکار خود را نیز به نمایش میگذارد.
پل خواجو که به دستور شاه عباس دوم صفوی و بر روی خرابههای پل حسن بیک مربوط به دوران تیموریان ساخته شد، در زمان خود به دلیل ویژگیهای معماری و استفاده از پیچیدگیها به عنوان یکی از زیباترین پلهای جهان شهرت یافت.
تزئینات کاشی کاری پل خواجو به دلیل اهمیت تاریخی از 24 دی ماه 1310 در فهرست میراث ملی ایران قرار گرفته است و این امر بر ارزش ماندگار فرهنگی و معماری آن تاکید دارد. برای آشنایی بیشتر با این پل باشکوه تا پایان این مقاله از ایرانگرد با ما همراه باشید.
تاریخچه پل خواجو
نام این پل از محله خواجو در اصفهان گرفته شده است و “خواجو” اصلاحی از واژه “خواجه” است که احترام به شخصیتهای دوران صفوی را بیان میکند.
این پل که در انتهای خیابان کمال اسماعیل اصفهان قرار دارد، هدف شاه عباس دوم برای اتصال محله خواجو به تخت فولاد و مسیر شیراز بود.
پس از ساخت، به عنوان سد تغییر کاربری داد. شایان ذکر است که بخشهای شرقی و غربی پل ساختمانهایی را تزئین میکردند که محلی برای مسابقات شنا و قایقرانی که توسط پادشاهان و درباریان مشاهده میشد فراهم میکرد.
قدمت پل خواجو چقدر است؟
پل خواجو در سال 1681 به دستور شاه عباس دوم صفوی ساخته شد. این پل که در ابتدا حسن بیک نام داشت، ریشه در دوره تیموریان دارد. اما شاه عباس دوم دستور تخریب این پل را صادر کرد و به دنبال آن ساخت پل زیبا و تاریخی خواجو را به عهده گرفت.
چند ویژگی جالب و حقایق تاریخی مرتبط با پل خواجو
پل خواجو یک پل تاریخی است که در شهر اصفهان، ایران قرار دارد. چندین ویژگی جالب و حقایق تاریخی مرتبط با آن وجود دارد:
شیرهای سنگی: پل خواجو در دو طرف با شیرهای سنگی چشمگیر تزئین شده است. اعتقاد بر این است که این شیرها نمادی از رزمندگان دلیر ایل بختیاری هستند که از اصفهان و زاینده رود محافظت میکردند. گفته میشود کتیبههای روی بدن شیرها حروف اول مجسمه سازان به همراه نمادهای اضافی نشان دهنده ورزشهای باستانی است.
نشانگر قبله: نزدیک ضلع شمالی پل، نزدیک به یکی از شیرهای سنگی، نشانگر قبله وجود دارد. این ویژگی از لحاظ تاریخی به عنوان یک راهنمای جهت دار عمل میکرد و جهت نماز خواندن مسلمانان را نشان میداد.
شمع خواجو: شمع خواجو یکی از ویژگیهای بصری منحصر به فرد پل است. هنگامیکه با زاویه 30 درجه از شرق به ویژه در هنگام غروب خورشید نگاه کنید، تأثیر متقابل قوسهای پل از نظر بصری، تصویر خیره کننده ای ایجاد میکند. به دلیل شباهت آن به شمع روشن، نام آن را «شمع» گذاشتهاند.
تختههای سنگی روی دیوارها: وقتی زیر پل قدم میزنید، سنگهایی با اندازههای مختلف روی دیوارها مشاهده میکنید. این اسلبها با نمادهای منحصر به فردی مشخص شده اند که گمان میرود امضای هنرمندانی است که مسئول نصب آنها هستند که این کار قرار دادن مناسب سنگ ها را تضمین میکرد و همچنین تأثیر ماندگاری از کار صنعتگران بر جای میگذاشت.
سنگ قبرهای عجیب و غریب: در سال 2009، چندین سنگ قبر باستانی همراه با تختههای سنگی کنده کاری شده با نمادهای عجیب و غریب در زیر پل کشف شد. برخی از این سنگ قبرها با حفظ اهمیت تاریخی یافتهها، اکنون در موزه سنگ تخت فولاد نگهداری میشوند.
این ویژگیها و حقایق به اهمیت فرهنگی و تاریخی پل خواجو در اصفهان، ایران کمک میکند.
پل خواجو چه نوع پلی است؟
پل خواجو یک پل چند منظوره است که هم به عنوان گذر رودخانه و هم به عنوان فضای تفریحی عمل میکند. از نظر معماری به عنوان یک پل سنگی چند دهانه با 23 طاق طبقه بندی میشود. این پل بر روی رودخانه زاینده رود در اصفهان، قرار دارد و طراحی منحصر به فرد و اهمیت تاریخی آن، آن را به نمونه ای قابل توجه از معماری پل ایرانی تبدیل کرده است. این پل نه تنها حمل و نقل را تسهیل میکند، بلکه دارای یک ساختمان مرکزی است که برای اوقات فراغت و اقامت طراحی شده است و ماهیت چندمنظوره پل را به نمایش میگذارد.
پل خواجو از چه چیزی ساخته شده است؟
از نظر پی، پایه پل خواجو بر روی یک سازه سنگی ساخته شده از قطعات درشت دانه به نام “کنگلومرا” قرار دارد و یک لایه ارتجاعی ایجاد میکند. در طول ساخت، لایههایی از شن و ماسه رودخانه در کنار پل قرار داده شد و پایه پل بر روی لایهای از کنگلومرا ساخته شد. بستر رودخانه در کنار پایه پل با سنگ فرش شده است تا اثرات فرسایشی آب از جمله فرسایش و آبشستگی به حداقل برسد. این طراحی متفکرانه پل تضمین میکند که تا به امروز هیچ نشانه قابل مشاهده ای از فرسایش یا آبشستگی در اطراف پایههای آن وجود نداشته باشد.
با بررسی دقیق پایههای بزرگ، دقیق و سنگین پل خواجو مشخص میشود که ابعاد پل در همه جهات به خوبی محاسبه شده است و با وجود وزن قابلتوجه، سالها فشار آب را تحمل میکند. فشار ناشی از جریان رودخانه و فشار ساکن آب در اطراف پایههای پل میتواند یکپارچگی سازه را به خطر بیندازد. وزن، عامل مهمی برای مقاومت در برابر این فشارها است، اما به تنهایی کافی نیست. در پل خواجو، سطح تماس گسترده پل و بستر رودخانه و شکل پایههای پل نقش بسزایی در استحکام آن دارد. مسائلی مانند لغزش فونداسیون، کج شدن و موارد دیگر به پل خواجو بی ربط است.
پایههای زیر طاقها از سنگهای بزرگ و سنگین ساخته شدهاند که شبیه سرریزها و سرریزهای پلکانی است. سرریز سازه ای عرضی است که جریان آب را به سمت مرکز رودخانه هدایت میکند و برای حفظ سواحل رودخانه از سرعت آن میکاهد.
ارتفاع پل خواجو
پل تاریخی خواجو به طول 133 متر و عرض 12 متر است که توسط 23 طاق نگه داشته میشود. ارتفاع این پل دیدنی 11 متر میباشد. در بخش مرکزی آن، سازهای زیبا به نام «بیلربی» قرار دارد که با طاقهایی با طراحی پیچیده تزئین شده است. این بنای زیبا به طور خاص توسط شاه عباس دوم برای خانواده صفوی خود تعیین شد و مکانی برای تفریح و استراحت آنها بود. این پل از زمان تکمیل، آزمون زمان خود را پس داده است و قرنها تاریخ و اهمیت فرهنگی را در خود جای داده است.
حقایق پل خواجو
یکی از جذاب ترین رازهای پل خواجو در درون شمعهای آن نهفته است. با ایستادن در زیر پل، میتوان شمعی را مشاهده کرد که از تلاقی فضای سه بعدی و برخورد دیوارههای پشتی و جلویی به وجود آمده است. این شمع کاملاً قابل مشاهده است و منظره ای فریبنده ایجاد میکند. وقتی از بالا نگاه کنیم، ساختار پل شبیه عقاب به نظر میرسد که بالهایش را پهن کرده، گویی بر فراز زاینده رود در حال پرواز است. سطوح مختلف پل، پرهای عقاب را به تصویر میکشد و سکوهای مرتفع معروف به شاه نشین در طبقه دوم شبیه سر عقاب است.
در حین مرمت و بازسازی پل، کاوشها سنگ قبرهای باستانی را در کنار تختههای سنگی حکاکیشده متعددی که با نمادهای عجیب و غریب مزین شده بودند، نشان داد. این اکتشافات لایهای از اهمیت تاریخی و باستانشناسی را به پل خواجو اضافه میکنند.
پل خواجو نمونه ارزشمندی از تاریخ غنی و اهمیت فرهنگی ایران به ویژه در دوره صفویه است. این پل شگفتانگیز به سفارش شاه عباس دوم نه تنها طراحی خیرهکننده، کاشی کاریهای پیچیده و عناصر تزئینی را به نمایش میگذارد، بلکه به عنوان نمادی فرهنگی، محلهها را به هم متصل میکند و فضاهای تفریحی را فراهم میکند. شیرهای سنگی، نشانگر قبله، شمع خواجو و تختههای سنگی بی نظیر بر جذابیت آن افزوده است. پل خواجو فراتر از جذابیت تاریخی و هنری خود، یک شاهکار کاربردی است که دارای ساختمان مرکزی و نقشی به عنوان سد است. برای گردشگران، تجربه ای منحصر به فرد برای تحسین زیباییهای آن و آشنایی با تاریخ آن ارائه میدهد. سفر به اصفهان بدون تماشای زیبایی و جذابیت تاریخی پل خواجو ناقص خواهد بود، مقصدی که هنر، تاریخ و فضای آرام اصفهان را به نمایش میگذارد.
اگر قصد سفر به اصفهان را دارید پیشنهاد می کنیم با آژانس گردشگری گلچین تماس بگیرید و با تورهای تخصصی و شاد گلچین سفری بینظیر را تجربه کنید.