خانه بروجردی یکی از زیباترین ساختمانهای تاریخی در شهرکاشان، استان اصفهان، مرکز ایران است و از نظر طراحی و معماری، دوران باستان، دکوراسیون و نقاشی های گچی جزو نفیسترین آثار تاریخی ایران محسوب می شود که شامل عناصری از دورههای پیش از اسلام است.
خانه بروجردی در منطقه سلطان امیراحمد در خیابان علوی کاشان، واقع شده است. این خانه 1700 متری توسط یک تاجر به نام حاج سید حسن نطنزی بین سالهای 1913 و 1931 در دوران قاجار ساخته شده است. از آنجا که صاحب خانه تاجر بود و کالا را از شهر بروجرد وارد میکرد، به عنوان خانه بروجردی شناخته شد. سازندگان این عمارت از مخلوطی از خاک رس نرم، کاه الک شده و کوب برای تزئین سقفها و دیوارها استفاده میکردند.
همچنین نقاشیهای این ساختمان به سبکهای مختلف، در رنگ روغن و آبرنگ، تحت نظارت نقاش مشهور ایرانی، کمال الملک انجام شده است. همچنین نقاشیهایی از پادشاهان قاجار با الهام از نقاشیهای اروپایی بر روی دیوار شاهنشین وجود دارد.
اهمیت خانه بروجردی به حدی است که بادگیرهای آن به نماد شهر کاشان تبدیل شدهاند. همچنین به عنوان بهترین انتخاب توسط یونسکو بر اساس محبوبیت جاذبههای توریستی در سال 2015 انتخاب شده است.
داستان خانه بروجردی: از دلباختگی تا شاهکار معماری ایرانی و اسلامی
داستان خانه بروجردی با دلباختگی سیدمهدی بروجردی، پسر حاجآقا حسن بروجردی، به دختر حاج سیدجعفر طباطبایی، صاحب عمارت معروف خانه طباطباییها، آغاز میشود. پدر دختر، در صورتیکه داماد، خانهای همتراز با خانه پدری عروس داشته باشد، به این وصلت رضایت میدهد. حاجآقا حسن بروجردی و پسرش، شرط ازدواج را قبول کرده و سپس با هنرمندی علی مریمی کاشانی، صنیعالملک و کمالالملک، ساخت عمارتی به زیبایی خانه طباطباییها را در نزدیکی خانه پدری عروس آغاز میکنند.
اما طراحی و ساخت عمارت بروجردی ها، مدتها طول میکشد و پس از گذشت هفت سال، سیدمهدی با خانوادهاش به بخشی از عمارت خود که ساخت آن به اتمام رسیده، نقل مکان میکند. او تصمیم میگیرد تا با افزایش تعداد بناها و کارگران، فرایند طراحی و ساخت بنا را سرعت ببخشد، اما غافل از اینکه زیباترین عمارت کاشان قرار نیست به این زودیها تکمیل شود.
بعد از گذشت ۱۸ سال، ساخت عمارت بروجردی ها به اتمام میرسد. این عمارت با هنرمندی بزرگانی مثل علی مریمی کاشانی، صنیعالملک و کمالالملک، که بیش از دو دهه از عمر خود را صرف طراحی و ساخت آن کردند، امروزه بهعنوان شاهکاری از معماری ایرانی و اسلامی شناخته میشود. خانه بروجردی که بیش از ۱۰۰ سال از ساخت آن میگذرد، شاهد بزرگترین نبوغ و خلاقیت شگرف علی مریمی کاشانی، صنیعالملک و کمالالملک است و در جایجای آن، اثری از زیبایی و هنر آنها باقی مانده است.
چنین خانهای که با سرسبزی باغ و برکت آب در دل آن، شکوفایی و زیبایی را پدیدار کردهاست، به عنوان یکی از بهترین نمادهای سنتی و معماری ایرانی شناخته میشود. این خانه که امروزه تبدیل به یکی از مهمترین جاذبههای گردشگری کاشان شدهاست، تاریخی و زیباست و تجربه زندگی در آن، برای هر کسی که علاقهمند به فرهنگ و تاریخ ایران است، یک تجربه بینظیر است.
خانه قدیمی بروجردی را بیشتر بشناسیم
خانه بروجردی یکی از ساختمانهای زیبا و تاریخی میباشد که قدمت آن به دوره قاجار بازمیگردد و در سال 1292 توسط سید حسن نطنزی (بروجردی)، یکی از معروفترین بازرگانان نطنز در کاشان ساخته شد. مساحت این خانه بیش از 1700 متر مربع بوده و در فهرست آثار ملی سال 1975 با شماره 1083 ثبت شده است. این بنا در سالهای 2015 و 2016 توسط یونسکو به عنوان یکی از جاذبههای توریستی محبوب انتخاب شده است.
معماری منحصر به فرد خانه بروجردی
خانه بروجردی توسط معمار برجسته دوره قاجار، علی مریمی کاشانی طراحی و ساخته شده است. این بنا به یکی از برجستهترین ساختمانهای تاریخی ایران تبدیل شده است و در طول زمان، ظرافت و ویژگیهای معماری اسلامی ایران را به نمایش میگذارد. طراحی این ساختمان بزرگ، با توجه به سنتهای ایرانی، ویژگیهای بسیار منحصر به فردی دارد و در داخل آن، جزئیات با دقت و وسواس زیادی طراحی شدهاند.
یکی از نکات جذاب و دیدنی در خانه بروجردی، تماشای هنر و خلاقیت صنیعالملک و کمال الملک است. این دو هنرمند مشهور ایرانی، نقاشی و گچکاریهایی در این عمارت ایجاد کردهاند که به عنوان شاهکارهای هنری شناخته میشوند و از منظر اصول زیباییشناسی، نمونهای بینظیر از هنر ایرانی را به نمایش میگذارند. جایگاه این بنا در تاریخ ایران، نشان از هنر اصیل این سرزمین دارد و یادآور فرهنگ، تمدن و تاریخ باشکوه این مرز و بوم است.
تمامی نقاشیهای این عمارت به شیوهای خاص و با استفاده از روشهای مختلف، از جمله نقاشی روغنی و آبرنگ، ایجاد شدهاند. در هر لحظه از بازدید خانه بروجردی، لذت ببرید و به ظرافت و ریزهکاریهای هنری آن توجه کنید. هنگام ورود به حیاط اصلی، حوض بزرگی را در مرکز آن مشاهده خواهید کرد و در اطراف آن، تابلوها و روتختیهایی با طرح میوهها و تنقلات مختلف وجود دارد.
وقتی به هر قسمت از خانه بروجردی میروید، تجربهای فوقالعاده و ارزشمند خواهید داشت. هر قسمت از این بنا، دارای نقاشیها و گچبریهای خاص و منحصر به فرد خود است و مهمترین نکته این است که تزئینات هر قسمت، حکایت از داستانی خاص و تاریخی دارد. در یکی از سالنها میتوانید داستان لیلی و مجنون را در گچبریها و نقاشیهای بینظیر آن مشاهده کنید و در تالار، داستان یوسف و زلیخا را ملاحظه کنید.
بخش زیادی از فضای داخلی خانه بروجردیها پوشیده از آینه و نقاشیهای برجسته است. آیینهکاریهای داخلی و تزیینات بیرونی خانه بسیار چشمنواز هستند و مورد توجه دوستداران معماری در سراسر جهان قرار گرفتهاند. نقاشیهای متعدد روغنی و آبرنگ از پادشاهان قاجار و الهام گرفته از سبک روسی و اروپایی در جایجای خانه به چشم میخورند.
در طراحی، بخشی از بنا به کسب و کار صاحبخانه اختصاص داده شده است و اقلامی که سید حسن بروجردی با آن معامله میکرد و همچنین هدایای ویژهای که از بزرگان دریافت میکرد، مورد توجه قرار گرفته و با گچ ثبت شدهاند و نقش فوقالعادهای در زیبایی و جلوه این عمارت ایفا میکنند.
تمام جزئیات و عناصر استفاده شده در خانه بروجردی نماد هنر ناب ایرانی و کوچکترین اجزای آن و تزیینات نشان دهنده سالهای نبوغ و خلاقیت معماران و هنرمندان دوره قاجاریه است. هر قسمت از این خانه یک افسانه تاریخی را روایت می کند و با وارد شدن به هر قسمت از آن، داستانی دلنشین در ذهن شما شکل می گیرد.
با توجه به اینکه کاشان شهری است که در قلب کویر قرار دارد، همواره تلاش برای ساختمانهایی با معماری مناسب و ارتباط مناسب با محیط اطراف صورت گرفته است، تا در فصلهای مختلف سال، دمای فضای داخلی خانهها را به خوبی تنظیم کند. خانه بروجردی، با توجه به طراحی و ساخت آن، شرایط آب و هوایی منطقه را به خوبی مدیریت میکند و در فصل گرم سال، از طریق زیرزمینها، هوای خنک و مطبوع را به سمت سردابها هدایت میکند. همچنین، با وجود شیشههای جلو در پشت بام، فضای داخلی خانه را بسیار متعادل و دلپذیر نگه میدارد.
برای ساخت این بنا از خشت خام استفاده شده و تمامی عناصر سازه های اصلی ساختمان ( ستون، دیوار و پوشش ) از خشت خام با ملات گل یا گچ و یا ترکیبی از آنها ساخته شده است. آجرهای ختایی با اشکال و طرح های گوناگون در نما و پایه ستون (قسمت پایین دیوارها) و کف و نمای دیوارها از آستر کاهگلی با گچ های مختلف استفاده شده است.
حیاط خانه بروجردی
خانه بروجردی با سه ورودی مجهز شده است. درب اصلی این خانه در قسمت شمالی قرار دارد و از یک درب چوبی زیبا با دو کوبه دیدنی تشکیل شده است که به هشتی باز میشود. معماری منحصر به فرد ورودی خانه نیز دارای سطوح مقرنسکاری گچی است که به طاقنما متصل شدهاند.
ورودی اصلی خانه بروجردی به هشتی میرسد و پس از آن یک راهروی طولانی، باریک و شیبدار، هشتی را به حیاط اصلی متصل میکند. این راهرو به مهتابی مستقر در جبهه ضلع شمالی حیاط میرسد. مهتابی فضای بدون سقفی است که بالاتر از سطح حیاط قرار میگیرد و به ایوانی شباهت دارد که سقف آن را برداشتهاند.
حیاط، همیشه بخش مهمی در معماری ایرانی بوده است؛ بهحدی که معمولا نیمی از مساحت کل ساختمان به حیاط و حوض آن اختصاص دارد. پس از راهروی هشتی، حیاط مستطیل شکل دیده میشود. حیاط اصلی عمارت بروجردیها ابعادی در حدود ۲۰ در ۳۰ متر دارد.
حیاط اصلی خانه، که به مساحتی حدود ۲۰ در ۳۰ متر امتداد دارد، پس از راهروی هشتی ظاهر میشود. در مرکز این حیاط، یک حوضچه زیبا از سنگ سیاه تراش خورده واقع شده است که با پاشویههای زیبا در اطراف آن آراسته شده است. آب حوض از منابع آبی قنات نصرآباد کاشان تامین میشود. در نیمه اول سال، باغچههای اطراف حوض با درختهای انار و گلهای زیبا رنگارنگ میشوند و حیاط به شکلی شگفتانگیز به نظر میرسد.
بخشهای اصلی خانه بروجردی
در گذشته، خانههای تاریخی ایرانی بیشترین توجه را به تفکیک بخش «بیرونی» و «اندرونی» داشتند، این دو بخش عموماً با استفاده از معماری خاص و ترکیب مختلف اجزا طراحی میشدند. خانه بروجردیها نیز این الگو را دنبال میکند و معماری آن به دو بخش اصلی، یعنی «بیرونی و اندرونی» و «زمستاننشین و تابستاننشین» تقسیم میشود.
بخش بیرونی خانه بروجردی
در قسمت بیرونی خانه بروجردی، یک حیاط بزرگ در وسط قرار گرفته است که دارای بناهایی در دو طرف آن است. این بخش شامل اتاقهای زمستانی و تابستانی، راهروی ورودی، بادگیرها، و یک تالار سرپوشیده با نورگیر است. این فضاها در بخش بیرونی قرار گرفتهاند و به دلیل تنوع آنها، زیبایی و کاربری مناسبی به حیاط افزودهاند.
تابستاننشین، بخش مهم و اصلیترین خانه بروجردی است و در جهت مقابل ورودی اصلی و به سمت قبله (بهطور واضح به آفتاب) واقع شده است. این بخش شامل تالار اصلی، دو اتاق، دو سرپوشیده فرعی، یک سرپوشیده اصلی، دو گوشواره، یک شاهنشین و تالار طنبی است. در مرکز این بخش، یک گنبد زیبا با نورگیرهای دلنشین و تزئینات مقرنسکاری واقع شده است. دیوارهای این بخش نیز از نقاشیهای به سبک روسی و گچبریهای فوقالعاده زیبا تشکیل شدهاند که در کنار یکدیگر قرار گرفته و هر بینندهای را به خود جذب میکنند.
بخش اندرونی خانه بروجردی
بخش اندرونی خانه بروجردی کاشان به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم میشود. قسمت شمالی این عمارت شامل اتاق نشیمن، حیاط خلوت، اتاق پنج دری ساده، صندوقخانه، و یک زیرزمین یا سرداب بزرگ است.
در بخش شمالی، اتاق نشیمن و حیاط خلوت جایگاهی برای استراحت و دور هم جمع شدن فراهم میکنند. اتاق پنج دری ساده و صندوقخانه نیز جزئیاتی از زندگی روزمره و نگهداری اشیاء قدیمی را به نمایش میگذارند. زیرزمین یا سرداب بزرگ نیز احتمالاً به عنوان فضای نگهداری اجناس مورد استفاده برای ساکنان خانه استفاده میشده است.
در بخش جنوبی، یک حیاط مرکزی، تالار پذیرایی و دو اتاق گوشواره قرار دارند. این تالار پذیرایی و حیاط مرکزی به عنوان محلی برای مراسم و دیدارهای خانوادگی عمل میکنند. اتاقهای گوشواره نیز با چشم انداز به تالار باز شدهاند و به جلوهای دلنشین برای مهمانان خدمت میکنند.
نقاشیهای این بنا به دست هنرمند برجسته، میرزامحمدخان غفاری یا کمالالملک، با شیوههای مختلف و با استفاده از رنگروغن و آبرنگ طراحی و اجرا شدهاند. این آثار هنری در سطوح دیوارها زیبایی خاصی به فضا افزودهاند. همچنین، بادگیرها و نورگیرهای بام تالار نیز از لحاظ طراحی و اجرا در بین آثار بدیع معماری سنتی ایران جایگاه خاصی دارند.
آدرس خانه بروجردی
خانه بروجردی ها در خیابان علوی در محله سلطان امیراحمد کاشان قرار دارد. این محله به بخش تاریخی کاشان معروف است و تمام خانه های تاریخی این شهر بی نظیر است. با گشت و گذار در این محله می توانید به راحتی از همه خانه های تاریخی کاشان دیدن کنید و گردشی خاطره انگیز داشته باشید.
حرف آخر؛
خانه بروجردی یکی از بی نظیرترین شاهکارهای معماری ایرانی است. این عمارت به عنوان یکی از عمارتهای اصلی شناخته می شود جاذبه های تاریخی و گردشگری کاشان، همواره گردشگران زیادی را به خود جذب می کند.
ساختمانی که ساخت آن 18 سال طول می کشد و معمار آن علی مریمی کاشانی، طراح آن صنیع الملک و نقاش آن کمال الملک است، باید به عنوان یک بنای فوق العاده و منحصر به فرد شناخته شود.
این خانه تاریخی نمادی از اصالت خانههای ایرانی و یکی از مهم ترین و اصلیترین بناهای تاریخی و گردشگری جاذبههای کاشان است. در برنامه سفرتان به کاشان حتما از خانه بروجردی و از تماشای شاهکار بی نظیر معماری ایرانی لذت ببرید.
اگر علاقه مند به تجربه اقامتی منحصر به فرد در بوتیک هتل هستید، پیشنهاد میدهیم مقاله بهترین بوتیک هتل های ایران را مطالعه کنید.