مفهوم حضانت
یکی از مسائل مهم بعد از جدا شدن و طلاق والدین، مسأله حضانت فرزندان است. حضانت را اگر به بیان خیلی راحت بخواهیم توضیح دهیم یعنی نگهداری و سرپرستی فرزند تا زمانی که به سن بلوغ و رشد که معمولاً 18 سال است برسد.
بعد از رسیدن به بلوغ و رشد، فرزند از حضانت خارج شده و مستقلاً می تواند امور خود را انجام دهد. مطابق قانون، مادر تا 7 سالگی برای حضانت دارای اولویت است و بعد از آن اولویت با پدر می باشد.
البته در رویه قضایی، قضات دادگاه ها بعد از 7 سالگی با در نظر گرفتن مصلحت طفل و اخذ سوال از وی که مایل است با کدام یک از والدین خود زندگی کند احتمال دارد حکم به حضانت مادر طفل بدهند.
آیا پس از صدور حکم بر حضانت مادر ایشان مشکلی برای حضانت فرزند ندارند ؟
خیلی از اشخاص گمان می کنند وقتی که دادگاه حضانت یک طفل را به مادر می دهد دیگر پدر نقشی در زندگی فرزند نداشته و فقط حق ملاقات با فرزندش را دارد اما باید گفت این گمان اشتباه بوده و لازم است که بدانید مادرانی که به موجب حکم دادگاه حضانت طفل به آنها داده می شود ولی یا قیم طفل محسوب نمی شوند و نمی توانند به جای آنها اعمال حقوقی فرزند را انجام دهند؛
مثلاً اگر فرزند دچار سانحه و یا تصادف شود مادری که حضانت طفل به او داده شده نمی تواند تقاضای دیه نموده و دیه فرزند تحت حضانت خود را اخذ نماید و همچنین نمی تواند در دفتر اسناد رسمی حضور یابد و رضایت نامه محضری بدهد یا سند ملکی را به نام فرزند خود انتقال دهد یا جهت خروج فرزند از کشور اقدام به امضا رضایت خروج از کشور نموده و گواهی امضاء گذرنامه امضا نماید یا در مراجعه به بانک افتتاح حساب انجام بدهد یا پول برداشت کند یا در صورتی که فرزند مشترک دختر بوده و به سن ازدواج رسیده و قصد ازدواج داشته باشد نوعروس نیاز به رضایت ولی داشته و مادر با حکم حضانت نمی تواند نسبت به امضا سند ازدواج اقدام نماید. البته کارهای حقوقی زیادی از این قبیل وجود دارد که نیاز به حضور و امضا پدر یا جد پدری می باشد ؛ چرا که مفهوم حضانت با مفهوم ولایت فرق داشته و در این مواقع برای این قبیل امور نیاز به حضور و امضای ولی یعنی پدر یا جد پدری می باشد.
آیا راهکاری وجود دارد تا زمان بزرگ شدن فرزند مادر تمامی امور او را انجام دهد؟
ممکن است این سوال برای شما ایجاد گردد که طبق توافق با همسر کلیه کارهای فرزند با مادر او قرار داده شده آیا راهکاری برای اینکه نیازی به امضاء پدر یا پدربزرگ طفل برای انتقال ملکی به نام فرزند یا رضایت نامه و …. نباشد وجود ندارد؟
در پاسخ باید گفته شود اگر حضانت طبق توافق پدر یا جد پدری به مادر داده شود در صورت توافق بین طرفین پدر یا جد پدری می تواند با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی یک وکالت جامع جهت سرپرستی و نگهداری طفل به مادر طفل بدهد.
و در آن وکالت نامه به حق تنظیم رضایت و افتتاح حساب و تنظیم اسناد و سایر امور حقوقی و اداری … اشاره می شود و دیگر برای انجام امور حقوقی و اداری که حضانت آن با مادر است نیازی به حضور ولی قهری نخواهد بود.
موارد سقوط حضانت پدر یا مادر
حق حضانت به نحو مطلق نیست و در صورتی که نگهداری یکی از والدین با مصلحت طفل در تعارض باشد از پدر یا مادر حق حضانت ساقط می شود.
مطابق ماده 1173 قانون مدنی هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل درمعرض خطر باشد، محکمه میتواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضائی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند.
موارد ذیل از مصادیق عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی هر یک از والدین است:
1 – اعتیاد زیانآور به الکل، مواد مخدر و قمار.
2 – اشتهار به فساد اخلاق و فحشاء.
3 – ابتلا به بیماری های روانی با تشخیص پزشکی قانونی.
4 – سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشاء، تکدیگری و قاچاق.
5 – تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.
- نکته: این موارد به عنوان نمونه بوده و هر امری که با مصلحت طفل در تعارض باشد و پدر یا مادر دارای آن ویژگی باشند می تواند از مصادیق سلب حق حضانت باشد؛ مثلاً پدری که کل هفته مشغول کار بوده و نمی تواند به فرزند خود رسیدگی کند این مورد هم از موارد سلب حضانت است.
تکلیف حضانت فرزند با فوت پدر یا ازدواج مادر
یکی از سوالات اشخاص این است که در صورت جدایی پدر و مادر حضانت طفل با چه شخصی است؟ مطابق قانون مدنی در امر حضانت مادر تا 7 سالگی دارای اولویت بوده و بعد از 7 سالگی اولویت حضانت با پدر می باشد.
و یکی از سوالات اشخاص این است که اگر پدر فوت کند آیا مثلاً پدربزرگ می تواند حضانت فرزند را از مادر بگیرد؟ باید گفت مطابق قانون در صورت فوت هر یک از پدر یا مادر، حضانت با طرف دیگر می باشد؛
بنابراین امکان گرفتن حضانت توسط پدر بزرگ وجود ندارد و تا رسیدن به سن بلوغ و رشد حضانت با مادر بوده مگر اینکه شرایط حضانت از کودک خود را نداشته باشد، مثلاً اعتیاد به مواد مخدر داشته باشد که در این صورت حق حضانتش سلب می شود.
تکلیف حضانت طفل در صورت ازدواج مجدد مادر
یکی دیگر از سوالات پر تکرار اشخاص این است که در صورت ازدواج مجدد مادر آیا باز هم می تواند حضانت و نگهداری طفل صغیر را داشته باشد؟ پاسخ این سوال منفی است و با ازدواج مجدد مادر حق حضانت ساقط شده و فرزند به پدر داده می شود.
البته لازم به تصریح می باشد که در صورت ازدواج مجدد مادر اگر پدر در قید حیات نباشد همچنان حضانت با مادر خواهد بود و این حق ساقط نمی شود.
توجه داشته باشید که اگر مادر ازدواج کند و سپس طلاق بگیرد یا شوهرش فوت کند مجدد حق حضانتش باز می گردد و می تواند تقاضای نگهداری و حضانت کودکش را داشته باشد.
- نکته: اگر حضانت به پدر داده شده و مجدداً با فرد دیگری ازدواج کند حق حضانت پدر ساقط نخواهد شد.
توافق پدر و مادر در خصوص حضانت طفل
قبل از جدایی مطابق قانون حمایت خانواده دادگاه به توافقات پدر و مادر طفل در خصوص حضانت توجه خواهد نمود اما در نهایت بر اساس مصلحت طفل رأی به حضانت پدر یا مادر خواهد داد.
اما آیا بعد از جدایی زن و شوهر از یکدیگر می توانند فردی که توسط دادگاه حضانت به آن واگذار شده حضانتی را که دارد به دیگری انتقال بدهد؟ در خصوص این سوال باید گفت حضانت هم حق و هم تکلیف پدر و مادر محسوب می شود.
و قابل انتقال نیست اما امکان اعطای وکالت نگهداری توسط فردی که دارای حق حضانت بوده به طرف دیگر وجود دارد. فرض کنید حضانت توسط دادگاه به پدر داده شده پدر می تواند وکالت نگهداری فرزند خود را به مادر بچه بدهد و این امر ممنوعیتی ندارد.
البته باید توجه داشت امکان ابطال وکالت نگهداری بر اساس حکم دادگاه وجود دارد؛ چون مرجع تعیین حضانت دادگاه است و عموماً دادگاه در مواردی حکم به ابطال وکالت می دهد که بر خلاف مصلحت طفل باشد؛
مثلاً مادر اعتیاد دارد و حضانت به پدر داده شده اگر پدر وکالت نگهداری به مادر بدهد امکان ابطال آن در دادگاه وجود دارد؛ چون بر خلاف مصلحت فرزند می باشد.
در خصوص کسب اطلاعات بیشتر در مورد قانون از سایت دفتر اسناد رسمی 662 تهران کمک بگیرید.