استان ایلام با تاریخی کهن در دفتر روزگار حکایات و روایات گوناگونی را به خود دیده است که یکی از بناهای تاریخی که در شهر ایلام بسیار مورد توجه قرار گرفته آتشکده سیاهگل است که به نام هایی مانند گاومیشان و یا گاه میشان هم شهرت دارد. با ایرانگرد همراه شوید تا این آتشکده را بهتر بشناسید.
گستره تاریخ در استان ایلام
استان ایلام در کشور ما از نظر وسعت بیست و دومین استان محسوب می شود و همین سبب فراوانی آثار و بناهای تاریخی در این استان شده است. یکی از همین بناهای کهن، آتشکده سیاهگل است که در ۲۵ کیلومتری شهر ایوان در قسمت زرنه و نزدیکی روستای سرتنگ، در مسیر رودخانه خروشان کنگیر شهرستان ایوان واقع گردیده و به عبارتی می توان گفت که بر روی چهار پایه بنا شده ومربوط به دوره ساسانیان می باشد و تا کنون در گروه سالم ترین آتشکدههای قبل از اسلام در این استان محسوب می شود. اسناد حاکی از ان است که این آتشکده که تا زمان صفوی قابل استفاده بوده است به گونه ای که در چهار طرف دارای دالان برای طواف زرتشتیان به دور آتش مقدس راه هایی موجود بوده است.
آتشکده سیاهگل دارای ایوانی مربع شکل به اندازه پنج در پنج متر و ارتفاع حدود ۱۰ متر می باشد و دیوارهایی به قطر یک متر دارد، دارای آتشدان بوده و در قسمت فوقانی، سوراخ هایی دیده میشود که گفته می شود شاید برای خروج دود حاصل از سوخت ایجاد شده است.
گفته می شود در گذشته در اطراف این بنای تاریخی حیاطی وجود داشته که آن را محصور می کرده ولی در حال حاضر دچار فرسایش شده و به طور کامل از بین رفته است . مصالح این بنا از سنگ و ساروج و گچ می باشد و نوع معماری آن به دوره ساسانی باز می گردد.
آتشکده سیاهگل در بخش ساحل جنوبی رودخانه «گنگیر» و با فاصله تقریباً ۷۰۰ متر از آن واقع شده است و در داخل دشتی بسیار کوچک واقع شده است احتمال می رود که در گذشته در اطراف این آتشکده، منازل مسکونی فراونی وجود داشته است. البته وجود زمین های حاصلخیز و آبرفتی که برای کشاورزی استفاده می شده نیز در اطراف آتشکده وجود داشته است که تقریبا اکنون اثری از آنها نیست. این آتشکده قدیم و جالب دارای چهار دروازه به سوی چهار طرف اصلی می باشد و چیزی شبیه آتشکده دوره ساسانی در شهرستان قصر شیرین محسوب می شود.
درست در برابر این آتشکده و درون رودخانه «گنگیر»، سنگ بلندی دیده می شود که دارای ارتفاع حدود ۱۲ متر و قطرش ۶ متری می باشد که بسیار تماشایی است که البته این سنگ و سنگهای اطراف آن بر اثر فرسایش کج شده و از شکل اصلی خود خارج گردیده اند.
گفته می شود که آتشکده سیاهگل برای نخستین بار به وسیله یک باستان شناس بلژیکی بنام واندنبرگ کشف گردید که سفال های کشف شده در آن قدمت آن را به دوران ساسانی تخمین زد. مصالحی که در این بنا استفاده شده از جمله قلوه سنگهایی می باشد که به طور فراوان در این منطقه پیده شده است و برای اینکه آنها را روی هم قرار دهند از ملاط گچ استفاده کرده اند.
گذشته از آن نمونه های دیگری هم مثل این بنا هستند که با همین مصالح ساخته شده اند و در این میان قلعه شمیران در ارتفاعات شمیران یکی از همین هاست. از جمله ویژگی های مهم و اصلی این بنا و دالان طوافی که دور آن دیده می شود و به مکان مذهبی بودن آن به دشت اقرار می کند.
سفال های گوناگونی که در اینجا دیده می شود قدمت این آتشکده را نمایان می سازد همچنین حاکی از آن است که در آن دوران با وجود ورود اسلام گروه هایی در این شهرستان سکونت داشتند که همچنان به اعتقادات و باورهای خود پایدار بوده و در این مکان نیایش می کردند.
آتشکده سیاهگل سرگل دقیقا کجاست؟
اگر قصد دیدن این آتشگاه را دارید باید بدانید که این آتشکده در نزدیکی (جنوب غربی) روستای سر تنگ سفلی و در ساحل رودخانه گنگیر واقع شده است.
روستای زیبای سرتنگ دارای باغات گسترده ای همچون انگور، پسته، انار، زیتون و… می باشد که در مناطق سرتنگ، بانچنار، سیاهگل، پلیه و کاژاو واقع شده. در این روستای قدیمی آثار باستانی متعددی نیز وجود دارد که بیشتر آنها مربوط به دوران سلسله ساسانیان است از جمله این آثار تاریخی می توان به گنبد جهانگیر، قلعه شمیران، آتشکده سیاهگل، گوریا، پیروسِن و… اشاره که شوربختانه آثاری مانند گوریا و پیروسِن بعد از آبگیری سد گنگیر به زیر آب رفته و محو شده اند.