استان یزد، از استانهای تاریخی ایران بوده که مرکز آن شهر یزد است (واژهٔ «یزد»، پاک و مقدس معنی شده و شهر یزد نیز به مفهوم شهر خدا و سرزمین مقدس میباشد). این استان، در مرکز ایران قرار گرفته و یزد، به دلیل قدمت جاذبههایش به عنوان اولین شهر تاریخی خشتی ایران و دومین استان تاریخی جهان شناخته میشود. این استان زیبا از شمال و غرب با استان اصفهان، از شمال شرقی با استان خراسان، از جنوب غربی با استان فارس و از قسمت جنوب شرقی با استان کرمان محدود میشود. فراوانی جاذبههایش باعث شده که از آن به عنوان شهر بینالمللی هم یاد میشود. استان یزد سرزمین بادگیرها نیز خوانده میشود و به نوعی میتوان تاریخی کهن و ارزشمند را در این دیار تماشا کرد.
مروری بر جاهای دیدنی استان یزد سرزمین بادگیرها
1-یکی از نمادهای استان یزد سرزمین بادگیرها در شهر یزد میدان امیر چخماق است که شاید کمتر کسی نام آن را نشنیده باشد. در این میدان زیبا مجموعهای از بناهای تاریخی و ارزشمند دیده میشود. از کهنترین این جاذبهها تکیهای با منارههای بلند است که به عنوان اصیلترین بخش این شهر به یادگار مانده و قدمت آن مربوط به قرن نهم هجری و زمان حکومت تیموریان است.
2-شاید اولین بنای تاریخی که در استان یزد سرزمنین بادگیرها مورد توجه قرار گیرد، مسجد جامع شهر یزد با قدمتی حدود ۱۴۰۰ سال باشد. این مسجد، از جمله شاهکارهای معماران هنرمند ایرانی در دوره ساسانیان است که در استان یزد قرار دارد و از مقاصد اصلی گردشگری داخلی و خارجی است. آنچه که باعث شده این مسجد به نسبت سایر مساجد ایران متفاوت باشد خوابیدگی گنبد، سردر رفیع و بلند و همچنین کاشیکاری زیبا و منحصر به فرد آن است که جذاب و دیدنی میباشد.
3-از دیگر جاذبههای استان یزد سرزمین بادگیرها میدان وقت الساعت میباشد که در این میدان یکی از قدیمیترین برجهای ساعت ایران و جهان قرار گرفته و اولین ساعت شهری ایران محسوب میشود. ساخت این برج مربوط به زمان قاجار است. طاق و قوسها، تزیینات آجری و کاشی کاریهای منقوش به خطوط آیات و … زیبایی خاصی در آن نمایان میکند.
4-آب انبار شش بادگیر جهان در استان یزد، نام یکی از آب انبارهای شهر یزد از میان ۷۵ آب انباری است که ۱۸۰ سال پیش در زمان قاجاریه ساخته شدند. برای اینکه ساختمان این بنا بتواند با شرایط اقلیمی و جهت باد در این منطقه کویری کنار بیاید ۸ وجهی ساخته شده است. آب انبار شش وجهی جهان، دارای ۲ خروجی مخصوص زرتشتیان و برای مسلمانان میباشد.
5-مدرسه ضیائیه یا زندان اسکندر بنایی زیبا در یزد سرزمین بادگیرها است که با دو نام متفاوت دیده میشود که این بنا نشان دهنده کاربرد دوگانه این ساختمان باارزش تاریخی است. این مدرسه بیش از هفتصد سال پیش محلی برای تدریس بوده و میزبان مجالسی نظیر بحث و بررسی بزرگان و علما را بر عهده داشته است. روایت است که نام زندان اسکندر به دلیل آمدن گروهی از تبعیدیان اسکندر مقدونی به یزد به وجود آمد و البته عوامل دیگری هم مانند ویژگیهای اقلیمی، دور افتادگی یزد از مراکز بزرگ و پر رفت و آمد در گذشته باعث معروفیت بیشتر آن شد.
6-ساباط و بادگیر بافت سنتی استان یزد سرزمین بادگیرها بر زیبایی آن افزوده و گردشگران را بیش از پیش مشتاق میکند تا به دیدار جاذبههایش بروند. کافی است در شهر یزد زیر بادگیری بایستید تا نسیم خنکی را در گرمای طاقت فرسای تابستان احساس کنید. نسیمی که بدون هیچ انرژی تولید میشود. فقط هوش و ذکاوت معماران ایرانی باعث زایش آنها شده است. با گذر از بادگیرها به کوچههایی میرسیم که سقفی بر فراز خود دارند تا ساکنان و میهمانان شهر را از آسیب نور خورشید کویر در امان نگه دارند. گاه در جای جای این ساباطها سکوهایی نیز برای استراحت دیده میشوند.
7-باغ دولت آباد با حدود 260 سال قدمت در استان یزد، در گروه یکی از ۹ باغ ایرانی میباشد که نام آنها در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. در این باغ عمارت بلند و ارزشمندی وجود دارد که بلندترین بادگیرهای جهان در آن دیده میشود و از لحاظر معماری ارزش والایی دارد.
8-خانه لاریها از جاذبههای دیدنی استان یزد سرزمین بادگیرها میباشد که قدمتی ۱۵۰ ساله دارد. این خانه زیبا با وجود اتاق آیینه همراه با آیینه کاریهایی زیبا و با قدمت حدود پنجاه یا شصت سال، اعیانی بودن خود را نشان میدهد.
9- نخل امیرچخماق از بزرگترین نمادهای شهر یزد است که با تنههای چوب ساخته شده است و توسط اهالی شهر یزد در مراسم سوگواری محرم چرخانده میشود. این نخل عظیم یکی از دیدنیترین جلوههای شهر یزد میباشد که ۴۵۰ سال قدمت داشته و به عنوان قدیمیترین نخلها محسوب میشود.
10- آتشکده ورهرام که به آتشکده بهرام در استان یزد سرزمین بادگیرها از بناهای معروف است. جایی برای نگهداری آتش مقدس زرشتی و نیایشگاهی برای زرتشتیان بوده است. جالب توجه اینکه آتش درون این مکان ۱۵۰۰ سال که روشن مانده و بازدیدکنندگان آن میتوانند از پشت شیشه این آتش مقدس را ببینند.
11-کویر کاراکال، کویری زیبا حوالی بافق یزد است که به دلیل وجود نوعی گربهسان درازگوشی به کاراکال معروف است. این گربهها به دلیل هوش بالا و قابلیت اهلی شدن از گذشتههای بسیار دور مورد توجه مردم محلی بودهاند که با آموزش برای شکار از آنها استفاده میشد هنوز هم در این کویر دیده میشوند.
12-نارین قلعه در شهر میبد یزد بنای تاریخی است که روی تپه گلی و مشرف به شهر ساخته شده و از جمله آثار تاریخی قبل از اسلام میباشد. به طور کلی این بنای چند طبقه از خشت و گل بوده و به نظر میرس در ۵ مرحله ساخته شده باشد. که از جمله آثار استان یزد سرزمین بادگیرها است.
13-دخمه زرتشتیان از گذشتههای دور محل زندگی و زادگاه هموطنان زرتشی در استان یزد بوده و هست و به همین دلیل آثاری تاریخی از این بخش از مردم کشورمان هم در شهر وجود دارد. دخمه گلستان و دخمه محلیه از جله این دخمهها است که کاربردهای گوناگون داشته است.
14-در استان یزد، قدمت حمام خان یا گرمخانه نور مربوط به سال ۱۲۱۲ هجری قمری است. تزئینات دورنی این مجموعه بسیار ساده بوده و بیشترین تزئین در قسمت شاه نشین آن دیده میشود. به طور کلی بنای حمام شامل ورودیها، سربینه، گرمخانه و فضاهای مرتبط با آنها و همچنین استخری در کنار گرمخانه که هر کدام با هنری زینت بخشیده شده است.
15-چاپارخانه میبد در یزد سرزمین بادگیرها ، جزئی از کاروانسرای شاه عباسی است و سابقه آن به زمان قاجار بر میگردد. گفته میشود اینجا یکی از مراکز عمده پستی و چاپاری قدیم بوده است. این چاپارخانه علاوه بر داشتن روزنههای دیدهبانی تیرکشها و دیوارهای بلند، محوطهای روباز، دو محوطه سرپوشیده، اتاقهایی برای رئیس چاپارخانه و اقامت پیکها، نگهبانها، و نگهداری اسبها هم دارد. در حال حاضر هم به صورت امانتی به اداره کل پست استان یزد واگذار شده است.
16-مجموعه امیرچخماق شامل تکیه امیر چخماق، مسجد میرچخماق و یک آب انبار بزرگ میباشد. این مسجد به مسجد جامع نو هم معروف بوده و در دوره تیموریان ساخته شده است و از نظر زیبایی، وسعت، اهمیت و اعتبار بعد از مسجد جامع قرار دارد. در آستانه سرسرای قسمت شمالی سنگی وجود دارد که متن وقف نامه این مسجد روی آن حجاری شده است. در دو سمت راهروی شمالی که از آستانه به صحن مسجد وارد میشود شبکههایی ظریف از کاشیهای معرق در پنجرهها نصب گردیده است. گنبد این مسجد نیز که خمیده و ترکدار است با کاشی سبز رنگ کاشی کاری شده و دورتا دور آن کتیبهای به خط کوفی چشنوازی میکند.
17-ساختمان موزه آب در استان یزد سرزمین بادگیرها ، در سال ۱۲۶۶ خورشیدی احداث گردیده و از ویژگیهای این موزه و بنای تاریخی، پنج طبقه بودن آن و گذشتن یک رشته کاریز صدها ساله از میان آن میباشد. جالب توجه اینکه در پشتبام این خانه، چاه خانهای قرار دارد که به وسیله چرخچاه، از آن آب میکشیدند و آب انبار خانه را که در طبقه همکف قرار داشت، پر میکردند. در حال حاضر این موزه بیش از ۲۰۰ شیء تاریخی از وسایل مرتبط با کندن کاریز گرفته تا اسناد و مدارک برخی از قناتهای اصلی یزد در معرض دید علاقهمندان قرار گرفته است.
18-آب انبار جنک در استان یزد سرزمین بادگیرها ، قدیمترین آب انبار این استان محسوب میشود. تحقیقات ایرانگرد نشان میدهد که نام این آب انبار ترکیبی از واژه جن و ک میباشد و در گذشته اهالی نزدیک به آن معتقد بودند در این آب انبار جن دیده شده است.
19- استان یزد سرزمین بادگیرها هتل موزه فهادان در ساختمان تاریخی و معروف به “خانه تهرانیها” را در خود دارد. .این ساختمان که در دوره قاجار بنا شده تا ۲۵۰ سال پیش در اختیار خانوادهای از تجار به نام «تهرانی» بود. ساختمان این هتل از سه حیاط شامل حیاط اصلی، نارنجستان و عمارت کلاه فرنگی، سه بادگیر زیبا، تالار بزرگ، چاه خانه، سرداب زیبا و فعال، هشتی، دربند، پشت بام بزرگ و مشرف به بافت تاریخی یزد و… تشکیل شده است. این خانه این روزها به عنوان هتل در اختیار مسافران و گردشگران قرار میگیرد.
20-موزه آیینه و روشنایی یزد سالها پیش در خانه «صراف زاده»، افتتاح شد. این موزه تنها موزه تخصصی در رابطه با موضوع نور در ایرانه و شامل انواع پیه سوز، شمع سوز، نفت سوز و اشیای برقی میباشد که همراه جاذبههای دیگر جذب گردشگر میکند.
21-مسجد حظیره، مسجدی در یزد سرزمین بادگیرها است که بلندترین و زیباترین منارههای ایران در آن دیده میشود. این بنا با سردری بلند و کاشیکاریهای آبی رنگ و نقوش مختلف ترنج و خطوط کوفی و دو مناره چشمگیر با طرحهای زیبا به آن جلوهای خاص بخشیده است.
22-بازار مسگرها یکی از جاهای دیدنی یزد است که جذابیت و شگفتی خاصی دارد و از میراث تیموریان میباشد و با۶۰۰ سال قدمت، هنوز در آن زندگی جریان دارد.
23-در استان یزد سرزمین بادگیرها ، یکی از ویژگیهایی که آسیاب آبی اشکذر که آن را به خاصترین جاذبه تبدیل کرده معماری آن میباشد. مقرنسکاریهای جذاب و داخلی، نقشهای هندسی اطراف دیوارها، آجرکاری محوطه اصلی بنا و صحن آسیاب آبی اشکذر هنری ویژه را به نمایش گذاشته است.
24-مسجد جامع فهرج یکی از بناهای استان یزد سرزمین بادگیرها است که قدمت آن به دوران صدر اسلام باز میگردد. این مسجد تاریخی، گنبد ندارد و خبری از کاشیکاریهای تزیینی و کتیبهها نیز بر روی آن نیست. سادگی این مسجد و زیبایی خاص آن، باعث شده تا طرفداران زیادی داشته باشد.
25-زیارتگاه چک چک یزد یکی از محبوبترین و مشهورترین جاهای دیدنی یزد است که چشم هر بینندهای را به خود خیره میکند. این مکان دیدنی، در شهر زیبای اردکان قرار دارد و زیارتگاه پیروان دید زرتشت است که در دل کوه و بر بالای بلندی قرار گرفته و زیبایی آن به حدی است که میتوان مدت ها از ان بازدید کرد.
26-در استان یزد سرزمین بادگیرها روستاهای زیادی وجود دارد که روستای فهرج یزد در شرق آن وجود دارد که در دل کویر قرار گرفته است. قدمت این روستا به دوران پیش از اسلام باز میگردد و از نظر زیبایی و مکانهای دیدنی، بسیار غنی است.
27-کویر سیاه کوه از دیگر جاهای دیدنی یزد است که طرفداران زیادی دارد. این کویر در حد فاصل نمکزار و باتلاق قرار گرفته و محیطی زیبا و دیدنی است. نقشه هوایی کویر سیاه کوه آن را این مکان شبیه به هلال ماه است و در قوس هلالی آن کوه سیاه کوه واقع شده است.
28-خانه صولت در یزد سرزمین بادگیرها از دیگر خانههای زیبا و تاریخی استان یزد است که با قدمتی به اندازه قاجارها در ابرکوه قرار دارد. معماری زیبای خانه صولت چشم هر بینندهای را خیره میکند. تزییناتی که در جای جای خانه دیده میشود، مثل ستونهای گچبری شده هنرمندانه با نقوش زیبای اسلیمی و گل و بوته و صفههای گوشوارهای دور تا دور حیاط نیز بسیار دیدنی است. سردر خانه صورت بلند و باشکوه است و با مقرنس کاریهای استادانه زینت داده شده است. همچنین موزه مردم شناسی ابرکوه نیز در این خانه قرار دارد که زیبا و قیمیت در نگهداری میشود.
با ارسال عکسها و خاطرات خود برای ایرانگرد با ما در ارتباط باشید.
سهیلا محمدینیا